Moto Kurye Ölümleri Raporu – 2023
Kurye Hakları Derneği olarak geçen yıl olduğu gibi bu yıl da Türkiye’de çalışırken hayatlarını kaybeden moto kuryelerin kaydını tuttuk. Geçen yıl en az 58 olarak saptadığımız moto kurye ölümlerine karşılık bu yıl en az 68 moto kuryenin çalışırken hayatını kaybettiğini tespit ettik. Bu artan sayı sektörde iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili ciddi sorunların devam ettiğine işaret ediyor. Biz de bu sorunlara dikkat çekebilmek, kurye ölümlerine sebep olan faktörlerin incelenip gerekli düzenlemelerin yapılmasına ve önlemlerin alınmasına bir katkı sunabilmek ve en temelde insan hayatının değerini savunmak amacıyla bu raporu yayınlıyoruz.
Elinizdeki rapor, moto kurye ölümlerini merkezine alsa da bu ölümlere sebep olan faktörlerin çok sayıda kuryeyi ruhsal, mental ve fiziksel olarak her gün yaraladığını, sağlıklarını tehlikeye attığını, iş güvenliğinden uzak çalışma koşullarının çok sayıda hastalığa yol açtığını da vurgulamamız gerekiyor. Ayrıca bu yaşanan ölümler, kuryelerin geride kalan yakınlarını ve çalışma arkadaşlarını derinden etkileyerek onların hayatlarını da yaralıyor.
Her bir moto kuryenin bir hayat mücadelesi verdiğini, “eve ekmek götürmek” için türlü zorluklara göğüs gerdiğini, bir yaşamı, hayali ve geleceği olduğunu hatırlamanın önemine dikkat çeken Moto kurye Ölümlerine Genel Bakış bölümü, çalışırken yaşamını yitiren 68 kuryenin ne zaman, nerede, kaç yaşında, hangi aylarda, mevsimlerde ve hangi firmalarda çalıştıkları gibi verileri paylaşıyor. Bu noktada çok uzun çalışma saatleri, zorlu hava koşullarında çalışmak, yeterli ve kaliteli ekipman eksikliği, hız temelli prim anlayışı, paket başı ödeme ve düşük ücret gibi unsurlar öne çıkarken hayatını kaybeden esnaf-kurye sayısının tekil restoranlarda çalışırken ölen kurye sayısına yaklaştığı görülüyor.
İş Güvenliği Uzmanı Deniz İpek, Çok tehlikeli İş Kolunda Güvencesiz İşçiler: Moto Kuryeler başlıklı yazısında bu denli güvencesiz koşullarda çalışan moto kuryelerin çok tehlikeli meslekler sınıfına alınmamasını irdeliyor. Var olan mevzuatın İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kurullarının oluşturulmasına ve işçilerin kolektif temsiline izin vermediğini ortaya koyan yazı; işçi sağlığını sağlamak, ağır yaralanmaları ve ölümleri engellemek için işçilerin örgütlenerek temsilcileri aracılığı ile yasaların uygulanmasını denetlemesi ve yeni yasal güvenceleri kazanmaları gerekliliğine vurgu yapıyor.
Rapor, öğrencilik yaparken bir yandan da moto kurye olarak çalışan, daha 30larına gelmeden çalışırken hayatlarını kaybeden iki moto kuryeyi yakından ele alıyor. Ankara’da çalışırken trafikte 3 kişi tarafından bıçaklanarak öldürülen Samet Özgül’ün kardeşi Berna Özgül ailece yürüttükleri adalet mücadelesini detaylı şekilde anlatıyor. Karabük’te minibüs çarpması sonucu hayatını kaybeden Tevfik Arayıcı’nın kuzeni Eylem Çalışkan ve Taylan Deniz Yıldırım, Tevfik’in sosyal medya paylaşımlarının da izleğinde onu ölüme götüren çalışma şartlarına ışık tutuyor.
Mesut Çeki, Kuryeler Ölünce Moto Kuryeler Ne Yapıyor? başlıklı yazısında son 3 yılda daha da görünür hale gelen moto kurye ölümlerine karşı kuryelerin acısını, öfkesini, tepkisini nasıl dile getirdiğini anlatıyor. “Ölmek İstemiyoruz” diyerek düzenlenen basın açıklamalarına, cenazelerde oluşturulan anma konvoylarına değinen yazı, hem yas tutan hem de yaşam haklarını savunan kuryelerin mücadelelerine eğiliyor. Kuryelerin çalışırken ölmeye artık tahammüllerinin kalmadığını vurguluyor.
Sonuç ve Öneriler kısmı, kurye ölümlerinin önüne geçilebilmesi için geçen seneki raporda da kapsamlı şekilde sıraladığımız çok çeşitli aktörlere düşen görev ve sorumlulukları, alınması gereken önlemleri, yapılması gereken denetim ve düzenlemeleri özetliyor.
Raporun tam halini indirmek için: Moto Kurye Ölümleri Raporu – 2023.pdf
